Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemes

Dr. Murat Şen

İÇİNDEKİLER

İçindekiler
Önsöz 5
Kısaltmalar 13
Giriş 15
Birinci Bölüm
TOPLANTI VE GÖSTERİ YÜRÜYÜŞÜ DÜZENLEME HAKKININ
TEORİK ÇERÇEVESİ
I. TOPLANTI VE GÖSTERİ YÜRÜYÜŞÜ DÜZENLEME HAKKININ TARİHSEL GELİŞİMİ 23
A. Barışçıl Toplantı ve Gösterinin Bir Hak Olduğu Fikrinin Tarihsel Gelişimi 24
B. Türkiye'de Tarihsel Gelişim 28
1. Osmanlı İmparatorluğu Dönemi 28
2. 1921 ve 1924 Anayasası Dönemi 30
3. 1961 Anayasası Dönemi 33
4. 1982 Anayasası Dönemi 36
II. TOPLANTI VE GÖSTERİ YÜRÜYÜŞÜ DÜZENLEME HAKKINA İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLAR 38
A. Toplantı Kavramı ve Toplantının Unsurları 38
1. Ortak Amaç Unsuru 41
2. Geçici Olma Unsuru 44
3. Ortak Yer Unsuru 45
4. Kişi Unsuru (Asgari Katılımcı Sayısı) 50
B. Gösteri Yürüyüşü Kavramı ve Özellikleri 51
III. TOPLANTI VE GÖSTERİ YÜRÜYÜŞÜ TÜRLERİ 53
A. Ortak Amaç Yönünden 54
1. Genel ve Özel Toplantılar 54
2. Basın Açıklamaları 57
3. Dinî Toplanmalar 61
B. Ortak Yer Yönünden 64
1. Açık Yer, Kapalı Yer Toplantıları 64
2. İnternet Üzerinden (Çevrimiçi) Toplantı 66
C. Eylem/Davranış Yönünden 72
1. Sivil İtaatsizlik 72
2. Doğrudan Eylem (Direct Action) 76
3. Plansız (Anlık, Spontane) Gösteriler 83
4. Aktif Boykot (Picketing) 85
5. Ani Kalabalıklaşma (Flash Mob) 88
D. Diğer Toplantılar 90
IV. TOPLANTI VE GÖSTERİ YÜRÜYÜŞÜ DÜZENLEME HAKKININ ÖNEMİ VE DİĞER TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLERLE İLİŞKİSİ 93
A. Toplantı Hakkının Çağdaş Demokrasilerdeki Önemi 95
B. İfade Özgürlüğü ve Toplantı Hakkı 102
C. Örgütlenme Özgürlüğü ve Toplantı Hakkı 112
D. Protesto ve Toplantı Hakkı 115
İkinci Bölüm
TOPLANTI VE GÖSTERİ YÜRÜYÜŞÜ DÜZENLEME HAKKININ
KAPSAMI VE SINIRLARI
I. TOPLANTI VE GÖSTERİ YÜRÜYÜŞÜ DÜZENLEME HAKKININ NORM ALANI 121
A. Barışçıl Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Kavramı 125
1. Genel Olarak 125
2. Silahsız ve Saldırısız Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü 130
3. Toplantı ve Gösteri Yürüyüşünün İçeriğinin Barışçıl Olması (Subjektif Boyut) 133
4. Toplantı ve Gösteri Yürüyüşünün Barışçıl Yürütülmesi (Objektif Boyut) 139
5. Toplantı ve Gösteri Yürüyüşünde Kısmi ve Arızi Şiddet 147
B. Toplantı ve Gösteri Yürüyüşünün Amacı ve Konusu 150
C. Toplantı ve Gösteri Yürüyüşünün Yeri 155
1. Genel Olarak 155
2. Kamusal Alanlar 158
a) Toplantı ve Gösteri Yürüyüşünün Yer ve Güzergâhının Belirlenmesi 159
b) Toplantı ve Gösteri Yürüyüşünde Yer ve Güzergâh Yasakları 167
c) 2911 Sayılı Kanun'da Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Yer ve Güzergâhı 172
3. Özel Mülkiyete Konu Alanlar 181
4. İnternet 183
D. Toplantı ve Gösteri Yürüyüşünün Zamanı ve Süresi 185
E. Toplantı ve Gösteri Yürüyüşüne Katılanlar 190
1. Genel Olarak 190
2. Yabancılar 193
3. Çocuklar 195
4. Diğer Kişiler 197
II. TOPLANTI VE GÖSTERİ YÜRÜYÜŞÜ DÜZENLEME HAKKINA MÜDAHALE 199
A. Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Öncesi Müdahale 205
1. Toplantı ve Gösterilerin İzin veya Bildirime Bağlı Olması 206
2. Toplantı ve Gösterilerin Ertelenmesi veya Yasaklanması 220
3. Önleyici Kolluk Tedbirleri 231
B. Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Esnasında Müdahale 235
1. Toplantı ve Gösterilerin Dağıtılması 236
2. Toplantı ve Gösterinin Kayda Alınması 242
C. Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Sonrasında Müdahale 245
1. Adli Yönden Cezalandırma 246
a) Toplantı ve Gösteri Yürüyüşünün Yasadışı Olması Nedeniyle Cezalandırma 247
b) Toplantı ve Gösteri Yürüyüşünde Yüzün Örtülerek Kimliğin Gizlenmesi 252
c) Toplantının İçeriği Yönünden Cezalandırma 257
(1) Yasadışı Örgüt ve Topluluklara Ait Sembol ve Sloganlarının Kullanılması 258
(2) Terör Suçları 261
d) Yakalama, Gözaltına Alma ve Tutuklama Tedbirleri 269
2. Toplantılara Katılımın İdari Yönden Cezalandırılması 273
a) İdari Para Cezası 273
b) Disiplin Cezaları 277
3. Adli Soruşturma veya Kovuşturma Sonucunda Cezai Yaptırım Uygulanmaması 278
Üçüncü Bölüm
TOPLANTI VE GÖSTERİ YÜRÜYÜŞÜ DÜZENLEME HAKKINA MÜDAHALENİN SINIRLARI VE DEVLETİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ
I. TOPLANTI VE GÖSTERİ YÜRÜYÜŞÜ DÜZENLEME HAKKINA MÜDAHALENİN SINIRLARI 283
A. Hakkın Özüne Dokunmama 287
B. Kanunilik 292
C. Meşru Amaç 305
D. Demokratik Toplum Düzeninin Gerekleri 312
1. Demokratik Bir Toplumda Azınlık Hakları 316
2. Zorunlu Sosyal İhtiyacın Varlığı 318
3. Başkalarının Hak ve Özgürlüklerinin Korunması Bağlamında Adil Denge 324
4. Örtülü Engeller 328
E. Ölçülülük 332
1. Toplantı ve Gösteri Yürüyüşünün Engellenmesi ve Dağıtılmasında Ölçülülük 336
2. Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Nedeniyle Verilen Cezada Ölçülülük 342
3. Caydırıcı Etki 346
F. Diğer Anayasal Kriterler 348
II. TOPLANTI VE GÖSTERİ YÜRÜYÜŞLERİNDE KOLLUĞUN ROLÜ VE TUTUMU 349
III. POZİTİF YÜKÜMLÜLÜKLER 363
IV. TAKDİR MARJI DOKTRİNİ 380
V. OLAĞANÜSTÜ HÂL DÖNEMİ 387
Sonuç 393
Kaynakça 413
Kavram Dizini 447