Akıl Yolu

Şair, yazar, fikir ve devlet adamı Abay Kunanbayulı, 19-20. yüzyıl Tu¨rkistan'ının ve o¨zelde Kazak milli^ ku¨ltu¨ru¨nu¨n en o¨nemli sembollerindendir. 2025 yılı, onun doğumunun 180. yıl dönümü olup, bu çalışma ile hem Abay yâd edilmek hem de daha o¨nce u¨zerinde ciddi bir aras¸tırma yapılmamıs¸ Tugˆrul Nu¨shası'nın son kısmı (3. Bo¨lu¨m) olan Gakliya kitabı bilim du¨nyasına kazandırılmak istenmiştir.
Tugˆrul; Abay'ın A¨ygerim adlı es¸inden 1875 yılında dogˆan ilk c¸ocugˆu olup, zeki ve kavrayıs¸ı yu¨ksek kis¸iligˆi sebebiyle Abay'ın o¨vgu¨lerine mazhar olmus¸ ve onun tedrisatından geçmiş biridir. Bununla birlikte, Abay'ın eserleri, onun ka^tibi olan Mu¨rseyit'in istinsahlarıyla halka yayılmıs¸tır. Muhtar Avezov'un; Abay'ı her yo¨nu¨yle herkesten daha iyi bilen Tugˆrul'u halka tanıtma amacı, Tugˆrul'un 1928'de "halk du¨s¸manı" ilan edilmesiyle sekteye ugˆramıs¸; buna bagˆlı olarak, Tugˆrul ve onun kaleminden c¸ıkan nu¨sha (Tugˆrul Nu¨shası) aras¸tırmacılar tarafından -kasten olmasa da- go¨rmezden gelinmis¸tir. 2025 yılı, Abay'ın dogˆumunun 180. yıl do¨nu¨mu¨ olmakla birlikte, Tugˆrul'un dogˆumunun da 150. yıl do¨nu¨mu¨du¨r. Aynı zamanda bu c¸alıs¸mayla yeniden hayat bulan Tugˆrul Nu¨shası'nın da yazılıs¸ının 100. yılıdır. Çalışmanın böyle bir zamanda yayımlanması bu açıdan da kıymetli ve anlamlıdır.
İfade etmek gerekir ki Abay'ın mirasını gu¨nu¨mu¨z insanlarına ulas¸tıran Mu¨rseyit Nu¨shaları o kadar da mu¨kemmel degˆildir. Gerek istinsah sırasındaki yanlıs¸ ve eksikler gerekse bu nu¨shanın Arap harflerinden Kiril harflerine gec¸irilis¸i sırasında yapılan okuma hataları hic¸ de az degˆildir. Dolayısıyla Kazakistan ic¸inde ve dıs¸ında, bu nu¨sha esas alınarak yapılan c¸alıs¸malar, dogˆal olarak nu¨shanın eksik ve yanlıs¸larını tas¸ımaktadır. Tahminen 1925-1927 yılları arasında istinsah edilen Tugˆrul Nu¨shası'nın yeniden okunmasıyla ortaya koyulan bu yeni varyant ile Abay'ın mirası c¸ok daha dogˆru bir s¸ekilde gelecek nesillere ulas¸tırılacaktır.