Bir Adalet Feryadı Osmanlı'dan Türkiye'ye Beş Erme

Osmanlı kadınlarının, aile, eğitim, çalışma ve siyaset alanlarındaki özgürleşme mücadelesi 19. yüzyıl ortalarından itibaren başladı. Bu mücadeleyi veren kadınlardan bazıları Ermeni'ydi... Bu kitapta ele alınan İstanbul doğumlu beş Ermeni feminist yazar, Osmanlı/Türkiye Ermeni toplumunda kadın haklarıyla ilgili talepleri gündeme getirip, bu hakların elde edilmesi için dernekler, dergiler, gazeteler kuran, romanlar, öyküler, oyunlar, şiirler yazan öncü kişiliklerdi. Elbis Gesaratsyan (1830-1911) 1862'de ilk Ermenice kadın dergisi olan Gitar'ı yayımladı. Yazılarında, cinsler arasındaki eşitsizliğin nedenlerini çözümledi ve toplumun ilerlemesi için kadının özgürleşmesi gerektiğini savundu. Sırpuhi Düsap (1841-1901) romanlarında aşk, evlilik ve aileyle ilgili yenilikçi fikirleri ve kadınlar üzerindeki toplumsal baskıları dillendirdi. Eserleriyle geleneksel aile kurumuna zarar verdiği gerekçesiyle yoğun tepkiler aldı, ancak hiçbir zaman yılmadı. Zabel Asadur (1863-1934) önemli bir yazar, şair ve aktivistti. Kadınlar arasında örgütlü dayanışmayı savundu; daha on yedi yaşındayken kurduğu kadın örgütüyle taşradaki kız çocuklarının eğitilmesi için çaba gösterdi; öğretmenlik yaptı, ders kitapları hazırladı. Zabel Yesayan (1878-1943) öykü, roman ve makalelerinde cinsler arasındaki toplumsal adaletsizliği dile getirdi. Toplumu çözümlemede sınıf kategorisinden yararlanmasının yanı sıra, savaş karşıtı tavrıyla dönemin aydınları arasında kendine özgü bir yer edindi. Hayganuş Mark (1885-1966) 1919'da çıkarmaya başladığı Hay Gin (Ermeni Kadını) adlı kadın dergisini on dört yıl boyunca aralıksız yayımlayarak, Türkiye kadın hareketinde en uzun soluklu kadın dergisini yayımladı. Hay Gin, zamanla her türlü kadın sorununun dile getirildiği bir kürsüye dönüştü.