Bozkırın Somut Olmayan Kültürel Mirası: Kazakistan Kartalcılık Geleneği

Bozkırın Somut Olmayan Kültürel Mirası:
Kazakistan Kartalcılık Geleneği

Dr. NEDİM MUTLU KIZILBUGA

İnsanlığın yırtıcı kuşları eğiterek avcılık için kullanması günümüzden dört bin yıl öncesine kadar dayanmaktadır. Türk kültüründe ise yırtıcı kuşların eğitilmesi bir devletli olma remzi olarak anlam kazanmıştır. Askeri tatbikatlar olarak tertiplenen büyük av partilerine tarih boyunca önderlik eden Türk hükümdarlarının aynı zamanda avcı kuşları yetiştirdiğini çeşitli kaynaklar kayda geçirmiştir. Uygur Kağanlığından Karahanlılara, Timurlulardan Osmanlılara kadar kartal, çakır ve doğan gibi kuşların eğitilmesi bir devlet kurumu olarak varlığını sürdürmüştür.
Günümüzde kartalcılık geleneği Kazak Türkleri arasında somut olmayan kültürel miras ve ulusal kimliğin önemli bir parçası olarak yaşatılmakta ve nesiller arasında aktarılmaktadır. Kartalları ulusal egemenliklerinin ve özgür ruhlarının bir simgesi olarak gören Kazak Türkleri bu kutlu kuşu gök bayraklarının üzerine altın sırma hâlinde işlemişlerdir. Kazak Türkleri arasında kartalcılar daima saygı görmüşler ve bugün de toplumdaki saygın kimseleri temsil etmektedirler. Kartalcılık geleneğinde yalnızca insan kartalı eğitmez, aynı zamanda da kartal insanı eğitmektedir. Bu karşılıklı eğitimin sonunda kartalcılar sabırlı, disiplinli ve cömert olmayı kartallarından öğrenmekte ve yetişmekte olan nesillere de aktarmaktadırlar.
Elinizde tutmakta olduğunuz bu kitap 2022 yılının eylül ve aralık aylarında Kazakistan'da kartalcılar arasında yapılmış bir saha çalışmasının ürünüdür. Türk kültüründe kartalın nasıl anlamlandırıldığını ele aldıktan sonra, Kazakistan'ın engin bozkırlarında kartalın nasıl yakalandığı, eğitildiği, avcılıkta kullanıldığı, geleneğin nasıl aktarıldığını ve bu geleneğin Kazak Türklerinin ulusal kimliğinde nasıl bir yere sahip olduğunu ele almaktadır