İmparatorluk Haremi ve 19. Yüzyılda Sultanlar

İmparatorluk Haremi ve 19. Yüzyılda Sultanlar, Osmanlı İmparatorluğu'nun 19. yüzyıldaki saray ve harem yapısını, dış gözleme ya da ikinci el anlatılara dayanmadan, içeriden bir tanığın belleği aracılığıyla kayda geçiren ender eserlerden biridir. Yazar, çocukluğunu ve gençliğini Dolmabahçe ve Çırağan saraylarında geçirmiş olmanın sağladığı doğrudan deneyimle, harem hayatını egzotik bir gizem alanı olarak değil; sıkı kuralları, hiyerarşisi, eğitim düzeni ve gündelik ritmi olan kurumsal bir yapı olarak tasvir eder. Bu yönüyle eser, Batı literatüründe yaygın olan oryantalist ve erotize edici harem imgelerine bilinçli bir karşı anlatı sunar ve saray dünyasının iç işleyişini tarihsel bir tanıklık titizliğiyle görünür kılar.
Eser aynı zamanda bir hatırat olmanın ötesine geçerek, geç Osmanlı döneminin zihniyetini, kadın eğitimi anlayışını ve saray içi toplumsal ilişkileri belgeleyen güçlü bir hafıza metni niteliği taşır. Leyla Saz, anlatısında ne savunmacı bir nostaljiye sığınır ne de idealleştirici bir ton benimser; gözlem ile mesafe arasında dengeli bir tutum kurar. Bu sayede metin, hem Osmanlı saray tarihine hem de kadın tarihi çalışmalarına birincil kaynak değeri katar; kaybolmaya yüz tutmuş bir yaşam biçimini, gözlemlerin sağladığı sahicilikle geleceğe aktarır.