On Askı

İslam öncesi dönemde, başka bir ifade ile Cahiliye döneminde yaşamış on şaire ait olan ve Arap edebiyatının harikaları olarak kabul edilen bu şiirlerde şairlerin yaşadığı çevrenin doğal özellikleri, göçebe yaşamının ayrıntıları ve olumsuz yaşam koşulları somut bir biçimde dile getirilir. Şiirlerde bireysel ve sosyal hayatı; aşk ve ayrılık duygularını, kabileler arası savaşları; yiğitlik, övünme ve yergi temalarını; barış için sarf edilen çabaları, usta ressamların fırçalarından çıkmışçasına son derece canlı tablolar hâlinde sunulan duyusal ve az da olsa duygusal tasvirleri bulmak mümkündür. Okuyucu yaklaşık 16 asır öncesine giderek göçebe hayatın kaçınılmaz bir gerçeği olan göç sonrasında metruk harabelerin karşısında ağlayarak duygularını ifade eden şairle aynı hissiyatı paylaşır. Aşk serüvenlerine şahit olur. Atını veya devesini betimleyen şairin hangi özellikleri önemsediğini; şairin gerek kabilesi gerekse kendisi hakkında övünme ifadelerini, hayat tecrübesi bağlamında bilgece sözleri, kabileler arasındaki savaşların maddi ve manevi zayiatlarını, barış için gösterilen gayretleri, eğlence meclislerine ait tasvirleri, dönemin geleneklerine dair anekdotları bulabilir.

Bu şiirler, çizgi, hareket, ses, görüntü, canlılık, renk ve gölgeleri aktarma bakımından, ressamların, heykeltıraşların ve fotografçıların eserleriyle boy ölçüşecek düzeydedir. Hatta bazı eleştirmenlere göre, sanat değeri bakımından çok daha üstünde olduklarını söylemek bile mümkündür.

Sanat harikaları olmalarının yanı sıra birer belgesel olarak da ayrı bir önem taşıyan bu şiirler, İslamiyet'in doğuşundan sonra da gerek Arap grameri ve belagati alanında gerekse İslami ilimlerde başvuru kaynağı olmaya devam etmiştir.