Rizeli Bir Ziraatçının Evrâk-ı Metrukesi

Rizeli Bir Ziraatçının Evrak-ı Metrukesi başlığıyla hazırladığımız kitap 1930lu yıllarda ziraat fidanlığının Rizedeki faaliyetleri hakkında bilgiler içeriyor. Kitapta yer alan belgeler, 1930lu yıllarda fidanlıkta görev yapmış fen memuru Rauf Başarın arşivinden alınmıştır.
Kitapta yer alan belgelerde başta çay olmak üzere Rizede yetişen narenciye ve diğer bitki, ağaç türlerinin çoğaltılması, yaygınlaştırılması için yapılan çalışmalar hakkında bilgilere ulaşıyoruz. Kitapta yazılı belgelerden başka, Rauf Başarın kendi fotoğraf makinesiyle çektiği eski Rize fotoğrafları var. Bu fotoğraflarda fidanlıktaki çalışmalar ve fidanlık çalışanları görülüyor.
Rizede Ziraat adıyla bilinen tepedeki fidanlık, Cumhuriyetin ilanından kısa süre sonra kurulmuştur. Fidanlığın kuruluş amacı, Rize ilinin topraklarını verimli hale getirmek ve bu suretle Rizeye ve Rizelilere kazanç imkanları sağlamaktı. Fidanlıktaki çalışmalar narenciye ve çay fidanlığı olmak üzere iki kısma ayrıldı. Narenciye çeşitleri ve Rize iklimine uygun çeşitli meyveler bu fidanlıkta yetiştirilerek halka dağıtıldı. Fidan dağıtımı sadece Rizeyle de sınırlı kalmadı, fidanlığın yetiştirdiği fidanlar ülkemizin pek çok iline gönderildi. Rizede ilk çay tarlalarının açılması da ziraattaki bu fidanlığın çalışmaları sayesinde oldu.
Çay bitkisinin başta Rize olmak üzere Doğu Karadenizde yaygınlaşması sözünü ettiğimiz fidanlığın çalışmalarıyla gerçekleşti. 1930lu yıllarda fidanlıkta yetiştirilen çay fidanları, ilk olarak Rize ve ilçelerindeki köylerde dikilmeye başlandı. Çay bitkisi Rizede o yıllarda yeterince tanınmıyordu. O dönemin koşullarında bölge insanına çayı tanıtmak, çay bahçesi hazırlayıp, yetiştirebilmeleri için o insanlara destek olmak gerekiyordu. Fidanlıktaki görevli memurlar, çay fidanlarını yetiştirmenin yanı sıra, köylere kadar gidip insanlara çay dikilecek bahçenin nasıl düzenlenmesi gerektiği, tohumun ekilmesi, bakımı ve yetişen çayın ne şekilde toplanması gerektiğine varıncaya dek çayla ilgili her konuda bilgiler verdiler. Kitapta yer alan belgeler de bu çalışmalar hakkında raporlar mevcut. Tarım bakanlığıyla iş birliği içinde çalışan fidanlık, çay yetiştirecek olanlara çeşitli teşvikler verilmesini sağladı. Teşviklerin hangi koşullarda ne miktarda verileceği yine raporlanarak kayıt altına alınmış. Ziraattaki fidanlığın çalışmalarına çay seferberliği demek abartı olmaz. 1930lu yıllarda başlatılan "çay seferberliği," Rizede çay bahçeleri oluşturulup nihayet bir çay fabrikasına ihtiyaç duyuluncaya dek aralıksız şekilde çalışmalarına devam etti. Rizeli Bir Ziraatçının Evrak-ı Metrukesi, çayın Rizedeki serüveninin ilk adımlarına dair belgeler, raporlar ve fotoğrafları bir araya getirmiştir.