Sorumluluk Kavramının Hukuk Felsefesi Bağlamında Değerlendirilmesi (İrade Hürriyeti Bağlamında Cezai Sorumluluğun Esası)

Sorumluluk, hukuk disiplininin belkemiğini oluşturan temel kavramlardan birisidir. Hukuku toplumsal yaşamı düzenleyen diğer sahalardan ayıran ve ihlal olarak nitelendirilen, hukuk düzeninin cevaz vermediği davranışların peşi sıra gündeme gelen maddi müeyyideler ile neticelenen sorumluluk algısı, sorumlu kılınan öznenin irade hürriyetine sahip bir varlık olduğu tasavvuruna ve ön kabulüne dayanmaktadır. Eserin ilk bölümünde özgürlük ve bilhassa irade hürriyeti ekseninde determinizm-indeterminizm tartışmalarına temas edilmiş; ikinci bölümünde cezai sorumluluğun tarihsel boyutuna, cezalandırmanın anlamı ve amacına, cezai sorumluluğun şartlarına ve sorumluluğu bertaraf eden hususlara değinilmiş; son bölümünde ise bilhassa Kant ile Hartın hukuk, özgürlük ve sorumluluğa dair yaklaşımlarının mukayeseli eksende tahliline gayret edilmiştir.

İÇİNDEKİLER

GİRİŞ

BİRİNCİ BÖLÜM

SORUMLULUĞUN FELSEFİ DAYANAKLARI

1. ÖZGÜRLÜK KAVRAMI

1.1. Felsefe Tarihinde Özgürlük Kavramının Yeri

1.2. Değerlendirme

2. İRADE HÜRRİYETİ MESELESİ

2.1. Orta Çağ Filozofu Augustinusun İrade Özgürlüğü Algısı

2.2. İslam Düşüncesinde Meselenin Ele Alınışı

2.3. Determinizm-İndeterminizm Tartışmaları

2.4. Kötülük

3. SORUMLULUK ŞARTI OLARAK NEDENSELLİK KAVRAMI

3.1. Ceza Hukukunda Nedensellik Bağı ve Objektif İsnadiyet

3.2. Değerlendirme

İKİNCİ BÖLÜM

SORUMLULUK KAVRAMI

1. SORUMLULUĞUN TANIMI

2. TARİHSEL OLARAK SORUMLULUK

2.1. Başkasının Fiilinden Sorumluluk

2.2. Objektif Sorumluluk

2.3. Kusurlu Sorumluluk

2.4. Değerlendirme

3. SORUMLULUK TÜRLERİ

3.1. Cezai Sorumluluk

3.2. Hukuki Sorumluluk

3.3. İdari Sorumluluk

4. CEZAİ SORUMLULUĞUN ŞARTLARI

5. CEZAİ SORUMLULUĞU KALDIRAN YAHUT AZALTAN DURUMLAR İLE DAVAYI VE CEZAYI DÜŞÜREN SEBEPLER

5.1. Kanun Hükmünü Yerine Getirme

5.2. Amirin Emrini Yerine Getirme

5.3. Meşru Müdafaa

5.4. Zaruret (Iztırar) Hali

5.5. Hakkın Kullanılması ve İlgilinin Rızası

5.6. Maddi ve Manevi Cebir

5.7. Haksız Tahrik

5.8. Hata

5.9. Yaş Küçüklüğü

5.10. Akıl Hastalığı

5.11. Sağırlık ve Dilsizlik

5.12. Geçici Nedenler, Alkol veya Uyuşturucu Madde Etkisinde Olma

5.13. Mücbir Sebep

5.14. Kaza ve Tesadüf

5.15. Şüphelinin, Sanığın veya Hükümlünün Ölümü

5.16. Af

5.17. Zamanaşımı

5.18. Şikayetten Vazgeçme

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

IMMANUEL KANT ve H.L.A. HARTIN HUKUK, ÖZGÜRLÜK ve SORUMLULUK KAVRAMLARINA YAKLAŞIMLARI

1. KANTTA ÖZGÜRLÜK ve ÖDEVDEN DOĞAN SORUMLULUK

1.1. Kantın Nedensellik ve Özgürlük Algısı

1.2. Kantın Ahlak Felsefesinin Gereği Olarak Ödevden Doğan Sorumluluk

1.3. Değerlendirme

2. H.L.A. HARTIN HUKUKA ve SORUMLULUĞA İLİŞKİN GÖRÜŞLERİ

2.1. Hartın Sorumluluk Tasnifleri

2.2. Cezalandırmanın Dayanakları

2.3. Hukuki Sorumluluk

2.4. İradi Davranışlar ve Sorumluluk

2.5. Kusurluluk ve Cezai Sorumluluk

2.6. Cezai Sorumluluğun Ortadan Kalkması

2.7. Değerlendirme