Tasavvufi Bir Eğitim Yöntemi Olarak Sohbet

Tasavvuf, İslâm'ın temel kaynakları olan Kitap ve sünnet ekseninde ahlâkî arınma sağlayan ve insan-ı kâmil yetiştirme hedefinde olan bir disiplindir. Tecrübî yönü ağır olan bir disiplin olmakla birlikte ekolleri, eserleri ve tarikatları ile zamanla kurumsallaşan tasavvufun, kendine has bir sistematiği ve literatüründen bahsetmek gerekir. Tasavvuf hicrî altıncı yüzyıldan itibaren kurumsallaşmaya başlamıştır. Tarikat eğitiminde farklı eğitim yöntemlerinden kullanılır. Sohbet de tarikatların kullandıkları önemli bir eğitim yöntemidir. Aslında sohbet sadece tasavvufî bir eğitim metodu değildir. Farklı formları ve uygulama biçimleri ile yüz yüze eğitim, pek çok ilmin de temel eğitim yöntemidir.
Genel anlamıyla sohbet, iki veya daha fazla kişinin aralarında konuşması esasına dayanır. Sohbet, manevî eğitimde ise, insanın ruhuna ve kalbine dokunmak amacıyla başvurulan yöntemlerin başında gelir. Sohbet, Hz. Peygamber'in en önemi terbiye metotlarından biri olduğu için, tasavvufta da kendisine önemli bir yer bulmuştur.
İrşâd, tebliğ vaaz ve emr-i bi'l-ma'rûf nehy-i ani'l-münker gibi kavramlar, bazı açılardan sohbetle örtüşmektedir. Bu ve benzeri uygulamalar, konuşma esasına dayalı olsa da sohbetteki derinlik, güven ortamı ve feyiz akışı bunların hepsinde aynı düzeyde olmayabilir. Bu nedenle onun, kullanım alanı ve faydaları da yaygındır. Ancak sohbetin faydalarının azami düzeyde elde edilebilmesi için sohbeti yapan ve dinleyen kişilerin dikkat etmesi gereken bazı hususlar vardır. Öte yandan, sohbetin içeriğinin ve konuşma ortamlarının da sohbetin sonucuna etkisi büyüktür.
Tasavvufta, sohbetin dışında aynı maksatlı olan farklı eğitim yöntemleri de kullanılagelmiştir. Râbıta, sükût, halvet ve uzlet gibi bazı uygulamalar, sohbetten istenen amaca ulaşmak için bazen tamamlayıcı, kimi zaman da alternatif eğitim yöntemleri olarak karşımıza çıkar.
Tasavvufî eğitimin bir parçası olarak sohbete devam eden kişiler, sohbete gelmeden istek ve hazırlık içerisinde olmalıdırlar. Buna ilaveten sohbet esnasında da riayet edilmesi gereken bazı edepler mevcuttur. Bunların her birisine riayet ederek devam edilen sohbetten elde edilen fayda da artar.