Türk Milliyetçiliğinin Tarihi Gelişimi ve Türk Ocakları

Bu çalışma; Türk toplumunun imparatorluktan millî devlete, ümmet yapısından millet hâline geçiş süreci ile Türkiye Cumhuriyetinin 1931 yılına kadar olan döneminde Türkçülük-milliyetçilik düşüncesinin merkezi durumundaki Türk Ocaklarının yeri ve fonksiyonunu ortaya koymaya yöneliktir. Bir diğer yönden, Türkiye Cumhuriyetinin ideolojik temelleri belli bir açıdan aydınlatılmaya çalışılmıştır. Konunun Türk Ocakları çerçevesinde ele alınmasının sebebi; çok milletli Osmanlı Devleti'nin kozmopolit yapısı içinde bir "tepki ve kendini bulma" akımı olarak şekillenen Türk milliyetçiliğinin gelişerek teşkilatlanmasıyla ortaya çıkan cemiyetlerin içinde, Türk Ocaklarının hem en uzun ömürlü hem de etki alanı en geniş cemiyet olmasıdır. Bu özelliğinden dolayı Türk Ocakları, Tarık Zafer Tunayanın deyimi ile "Türkiyenin yakın tarihinde bir kilometre taşı" olmuştur.

Çalışmada öncelikle Türk milliyetçiliğinin siyasi, sosyal ve kültürel temelleri, kaynakları, doğuş ve gelişme safhaları ana hatlarıyla ele alınmıştır. II. Meşrutiyetin ilanına paralel olarak Türk milliyetçiliği düşüncesinin gelişimi ve bu amaçla Türk Ocaklarından önce kurulan cemiyetler tek tek değerlendirilmiş ve böylelikle milliyetçiliğin gelişme safhaları siyasi olaylara da bağlı olarak ortaya konulmuştur. Çalışmanın sıklet merkezi ise Türk Ocaklarının 1912-1931 yılları arasındaki amaçları, faaliyetleri ile Türk siyasi, kültürel ve fikrî hayatındaki yeri olmuştur. Türk Ocaklarının kuruluşu, teşkilatlanması ve amaçları; fiilî olarak yürüttüğü sosyal, kültürel ve yayın faaliyetleri; Türk Ocakları çevresindeki aydınların milliyetçilik anlayışları bu kapsamda tahlil edilmiştir. Onların özellikle millet, vatan, Turan, iktisat, halkçılık ve çağdaşlaşma gibi konulardaki fikirleri, devrin şartları içinde, özellikle bu aydınların kendi yazıları esas alınarak değerlendirilmiştir